Bilişim ve Teknoloji Dünyası Gelecek ve Gelişim için Bilişim | www.bilisimonline.net
İşletim sistemi Nedir? Ne işe yarar?
Bilgisayarın donanım elemanlarını yöneten ve programların çalıştırılmasını sağlayan en temel yazılıma işletim sistemi (Operating System-OS) denir. İşletim Sistemleri Açık Kaynaklı (Ücretsiz) ve Kapalı Kaynaklı (Ücretli) olarak iki ayrılabilir.
Bilgisayar kaynaklarını kontrol eden ve uygulama programlarının yazılabileceği, çalıştırılabileceği tabanı oluşturan sistem yazılımlarıdır.
- Kısaca OS (Operation System) olarak da adlandırılır.
- Asıl itibariyle bilgisayarınızda çalışan bir yazılımdır.
- Donanımların doğrudan denetim ve yönetimini sağlar.
- Temel sistem işlemlerini çalıştırır.
- Uygulama yazılımlarına çalışabilecekleri ortamı sağlar.
- Son kullanıcı için bilgisayar donanımını anlamlı hale getirir.
Bir işletim sistemi kullanıcılar ve programların çalıştırılabilmesi için gerekli olan arayüze sahip olmalı, servisler sağlamalı ve donanımı yönetecek bileşenlere sahip olmalıdır.
Temel İşletim Sistemi Katmanları
Bir işletim sisteminde yer alan katmanlar şunlardır; Donanım, çekirdek, kabuk ve uygulama katmanı.
Uygulama Katmanı: Kullanılan her tür program bu katmanda yer almaktadır. Örneğin Word, Excel vb…
Kabuk (Shell) Katmanı: Genellikle kullanıcı arayüzü de denilen kullanıcı ile bilgisayarın iletişimini sağlayan arabirimdir. Buna MS-DOS’da komut istemi arayüzü (C:>), Linux’de root olarak giriş yapıldığında #, kullanıcı olarak giriş yapıldığında $ ile görünen arabirim örnek olarak verilebilir. Linux’de birden fazla kabuk bulunmakta ve chsh komutu ile bunlar arasında geçiş yapılabilmektedir. Bu katman; uygulama katmanında kullanıcın verdiği bir komutu alarak çekirdek katmanına iletmektedir.
Çekirdek (Kernel) katmanı: Kabuk katmanından gelen komutlar doğrultusunda donanım katmanı ile iletişime geçerek gerekli işlemleri yürüten kısımdır.
Donanım katmanı: Ekran kartı, ses kartı gibi donanım elemanlarının bulunduğu kısımdır.
Açık Kaynak Kodlu Yazılım: Kullanımı ücretsizdir ve kodları herkes tarafından görülebilen ve değiştirilen yazılımlardır.
Kapalı Kaynak Kodlu Yazılım: Kullanımı ücretlidir ve kodları sadece programcılar tarafından görülebilen ve değiştirilen yazılımlardır.
En çok duyduğunuz işletim sistemleri nelerdir? Bilinen İşletim Sistemleri
| Açık Kaynaklı İşletim Sistemleri | Kapalı Kaynak İşletim Sistemleri |
| Linux çekirdeğini kullanan işletim sistemleri | Windows 3.1, 95, 98 , ME eski Kullanılmıyor. |
| Pardus, Redhat, Debian, Ubuntu, Arch Linux, Fedora, Gentoo, Gobolinux, ◦ Mandriva, penSUSE, Slackware vb. | Windows XP, Windows 7, Windows 8, Windows Phone 8, Windows 10 |
| Android Tablet PC’lerde kullanılan Linux tabanlı | |
Android 9.0 Son sürüm | Apple Macintosh bilgisayarlarında kullanılan O.S. |
| Mac OS, Mac OS X iPhone OS (iOS) Appe’ın tablet ve CEP telefonlarında kullanılan O.S. |
Bu işletim sistemlerinin dışında cep telefonlarında kullanılan BlackBerry, Symbian vb. işletim sistemleri de bulunmaktadır.
İşletim Sistemleri
Windows
Grafik arayüzlerle etkileşim sağlayan Microsoft firmasının geliştirdiği bir işletim sistemleri ailesidir. Microsoft’un ilk işletimsistemi olan MS-DOS’tan farklı olarak Windows’ta aynı anda çok sayıda yazılımla çalışmak mümkündür. MS-DOS üzerinde bir program çalıştırıldığı andan itibaren tüm donanım o programın kontrolüne girer. Bu durumda program, bellek ve G/Ç cihazlarına istediği şekilde erişimde bulunabilir (Tek görevli işletim sistemi / Single task operating system). Microsoft Windows ailesinin üyesi kişisel bilgisayar işletim sistemlerinde Windows 10 sunumcu işletim sistemlerinde ise Windows Server 2019’dur.
MacOS
◦Macintosh İşletim Sistemi, kısaca MacOS, Apple firması tarafından piyasaya sürülen sistemyazılımıdır. İlk olarak 1984 yılında orijinal Machintosh ile tanıtılmıştır. MacOS, Unix türevi bir işletim sistemidir. Sadece Apple marka bilgisayarlar ile uyumludur.
UNIX
UNIX, 1969 yılında, KenThompson, Dennis Ritchie, Brian Kernighan, Douglas McIlroy, Joe Ossanna tarafından Bell Laboratuvarları’nda geliştirilmiş, çok kullanıcılı (multiuser), çok görevli yapıyı destekleyen (multitasking) birbilgisayar işletim sistemidir. Komut yorumlayıcı yazılımlar (shell) aracılığı ile kullanıcı ve bilgisayar sisteminin iletişimi sağlanır. Çok kullanıcılı-çok görevli yapısı sebebiyle çok işlemcili sunucularda özellikle tercih edilmektedir. Linux, UNIX olmayıp bir UNIX türevidir. UNIX’ten ilham alan, bir grup bağımsız yazılımcı tarafından geliştirilen bir işletim sistemi çekirdeğidir. UNIX türevleri:IBM AIX, SUN Solaris (Oracle Solaris), Tru64 Unix, HP-UX,IRIX, UnixWare.
Linux
İlk linux çekirdeğini, 1991 yılında Linus Torvalds hazırlamıştır.Linux, Internet üzerinden haberleşen çok sayıda gönüllü programcının desteğiyle Linus Torvalds tarafından baştan başlanarak geliştirilmiş GNU/Linux işletim sisteminin çekirdeğidir. UNIX’e benzer bir yapıda ve açık kaynak kodludur. UNIX gibi sunucu tarafında çok kuvvetli olmasının yanında masaüstü uygulamaları için önemli geliştirmeler bulundurur. Ücretsiz dağıtılan ve Linux çekirdeğini kullanan çok sayıda işletim sistemi mevcuttur. Birçok ülke, ulusal organizasyonlarla kendi dillerinde Linux dağıtımları geliştirmektedir.
İşletim Sistemi Kurulumu
İşletim sistemi kurulumunu üç adımda tamamlayabiliriz. Birinci olarak bilgisayarımızın özelliklerini öğrenerek hangi işletim sistemini destekleyebileceğini öğrenmek yani işletim sistemi gereksinimleri. İkinci olarak karar verilen işletim sistemini kurmak ve üçüncü olarak donanım elemanlarının sürücülerin yüklenmesi ile kurulumu tamamlayabiliriz.
İşletim Sistemi Kurulumu İçin Gereksinimler:
İşletim sistemi kurulmaya başlanmadan önce aşağıda belirtilen hususlara dikkat edilmesi faydalı olacaktır:
- İhtiyacımız olan işletim sistemini belirlemeliyiz, Linux, Windows veya Apple bilgisayar kullanıyorsanız MacOS.
- Gerekli lisanslı yazılımı temin etmeliyiz ( Windows için lisans gereklidir ).
- Kurulacak işletim sistemini çalıştırabilecek donanıma sahip olmalıyız. İşletim Sistemi kurulumu için gerekli minumum gereksinimleri bilmeniz gereklidir. Bu konuda size yardımcı olacak ücretsiz uygulamalar mevcuttur.
- Windows XP için:
- 300 MHz veya üstü işlemciye sahip PC önerilmektedir.
- 128 MB veya üstü RAM önerilmektedir.
- 1.5 GB kullanılabilir sabit disk alanı
- Super VGA (800 × 600) veya daha yüksek çözünürlüğe sahip video bağdaştırıcısı
- Windows 7 için:
- 1 GHz ve üstü işlemci (32 veya 64-bit)
- En düşük 1 GB RAM (32-bit); 2 GB RAM (64-bit)
- En düşük 16 GB boş sabit disk alanı (32-bit); 20 GB boş sabit disk alanı (64-bit)
- DirectX 9+ uyumluluğu bulunan ekran kartı.
- Windows 8.1 için;
- İşlemci: 1 gigahertz (GHz) veya daha hızlı işlemci ve PAE, NX ve SSE2 desteği (daha fazla bilgi)
- RAM: 1 gigabayt (GB) (32 bit) veya 2 GB (64 bit)
- Sabit disk alanı: 16 GB (32 bit) veya 20 GB (64 bit)
- Grafik kartı: WDDM sürücüsüne sahip Microsoft DirectX 9 grafik cihazı
- Windows 10 için:
- İşlemci: 1 gigahertz (GHz) veya daha hızlı işlemci ya da SoC
- RAM: 32-bit için 1 gigabayt (GB) veya 64-bit için 2 GB
- Sabit disk alanı: 32-bit işletim sistemi için 16 GB 64-bit işletim sistemi için 20 GB
- Grafik kartı: WDDM 1.0 sürücü ile DirectX 9 ya da sonrası
- Ekran: 800×600
Klavye, fare, CD-ROM ya da DVD-ROM sürücü gibi çevre birimlerine sahip olmalıyız.
İşletim Sistemi Kurulumu
Aşağıda Windows XP, Windows 7, Windows 10, Windows Server 2016, Linux işletim sistemleri, Unix ve Android işletim sistemi kurulum videolarını izleyebilirsiniz.
Windows XP Kurulum
Windows 7 Kurulum
Windows 10 Kurulum
Windows Server 2016 Kurulumu
Linux Kurulumları
Android İşletim Sistemi Kurulumu
Unix Kurulum (Oracle Solaris 11.3 x86 Text Kurulumu)
İşletim Sistemi Kurulumu Sonrası (Sürücülerin Yüklenmesi)
İşletim sisteminin kurulumundan sonra Yonga seti, Ekran kartı ve diğer sürücüler yüklenmesi işletim sisteminin daha istikrarlı çalışmasını sağlayacaktır.
Bilgisayar simgesi üzerinde SAĞ tuş->Yönet->Aygıt Yöneticisi ile sürücüleri görülebilir ve yükleyebilirsiniz.
Sürücüleri kurmak için birinci yöntem, bilgisayarla birlikte gelen CD ya da DVD’lerden kurulmasıdır. Eğer bu CD ya da DVD’ler yoksa ikinci yöntem olarak, bilgisayarınızın Anakart marka ve modelini, Ekran katı, Ses kartı ve diğer bileşenlerin marka ve modellerine göre Marka sitelerinden sürücüleri indirilebilir.
