Fare (Mouse) Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Fare (Mouse) Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Fare (Mouse) Nedir? Fare çeşitleri, Fare çeşitlerinin görevleri nelerdir? Fare çeşitleri, Fare çeşitlerinin görevleri nelerdir?İşletim sistemlerinin gelişmesi komut tabanlı işletim sistemlerinden pencere tabanlı işletim sistemlerine geçiş ile fare yani ingilizce adıyla dilimizde yer eden mouse bilgisayarlarda çok sık kullanılan girdi aygıtlarından biridir. Bu yazımızda Bilgisayar faresi özellikleri çeşitleri ve çalışma prensiplerinden bahsedeceğiz.

Fare Nedir?

Fare (mouse), klavyeden sonra bilgisayarda kullanılan en yaygın girdi aygıtıdır ve klavyeye nazaran daha basittir. Grafik arabirimi kullanılmaya başlandığından beri fare desteği programlar içine yerleştirilmeye başlanmıştır. Bilgisayar programlarının çoğu, özellikle Windows işletim sistemi altında çalışan programlar fareye gereksinim duymaktadırlar ve farelerin yaygınlaşması da Windows 95 işletim sistemi ile birlikte başlamıştır.

Farenin İç Yapısı ve Çalışma Prensibi

Klasik farelerde yani ilk farelerde mekanik parça, farenin altında bir deliğin içerisinde bulunan ve farenin hareketine göre yuvarlanan bir toptur. Farenin iç yapısı ve çalışma prensibini şöyle açıklayabiliriz;

• Farenin altında bulunan top, iki adet silindire temas eder ve fare hareket ettiğinde bu silindirler dönerek uçlarına bağlı çarkları çevirir. Biri farenin yukarı aşağı hareketini, diğeri ise sağa ve sola hareketini sağlar. Bu çarkların iki yanında ışık yayıcılar (led) ve ışık algılayıcılar (detektör) bulunur.

• Bu silindirlerin ucuna bağlı çarklar üzerinde delikler vardır. Bu delikler ışık yayıcı dediğimiz led’den çıkan ışığı bir keser bir açarlar.

• Işık algılayıcı dediğimiz detektörler ise ledlerden gelen bu kesik kesik ışığı algılarlar. Işığın kesilip tekrar gelme hızına göre bu bilgiyi bilgisayarın işlemcisine (CPU) gönderirler.

• İşlemci (CPU), kendisine gelen bu bilgiyi işleyerek çarkın dönüş sayısını hesaplar. Buna göre de, yani çarkın dönüş sayısına göre de ekrandaki oku hareket ettirir. Topun yanındaki üçüncü bir silindir ise topu desteklemek içindir.

• Farenin diğer elemanları ise butonlardır. Butonlara basıldığı zaman farenin içerisinde bulunan işlemci, buna ait bir veri satırı oluşturarak CPU’ya (mikroişlemci) gönderir. CPU kendi içersinde bu komutu işler ve ilgili işlemi yürütür. Topun sağlıklı hareket etmesi için farenin altına “pad” denilen lastik bir yüzey konulur.

Engelbart’ın (Dr. Douglas C. Engelbart Norveç asıllı bir Amerikalı bir mucittir. Bilgisayar-insan etkileşiminin öncülerinden olan Engelbart (Bill English ile birlikte) en çok bilgisayar faresini bulmasıyla ünlenmiştir. Takımı ile beraber hypertext, bağlantılı bilgisayarlar ve bilgisayar arabirimlerinin ilk örneklerini geliştirmiştir.) ilk faresi tek tuşa sahipken çok kısa zamanda 3 tuşlu fareler geliştirilmiştir. En çok tercih edilenler iki tuşlu olan farelerdir. Farelerde en çok kullanılan tuş, sol tuştur. Sol tuş seçme görevi yapar. Sağ tuş ise yan menünün kullanılmasını sağlar. Üç tuşlu farelerde orta tuş istenilen bir makroya veya fonksiyona atanabilir. Örneğin ön belleğe alınmış metnin kürsörün olduğu yere yapıştırılması sağlanabilir. Tuşlarda yapılmış en büyük yeniliği “tekerlek (scroll)” olarak söyleyebiliriz. Bu küçük tekerlek bir pencere veya programda yukarı aşağı doğru hareket ettirildiğinde pencere veya program ekranı aşağı ve yukarı doğru hareket eder. Uzun dokümanların gezilmesinde çok faydalıdır.

Fare Çeşitleri

Fare çeşitleri nelerdir? Fareler bağlantı ve çalışma sistemlerine göre sınıflandırılır.

Fareler bağlantı çeşitlerine göre üçe ayrılırlar:

• Seri soketli fareler

• PS/2 soketli fareler

• USB Soketli fareler

Günümüzde PS/2 ve USB bağlantılı fareler çoğunluktadır. Anakartların girişler kısmında yer alan fare ve klavye bağlantısı için olan PS/2 teknolojisi, şu an için en çok kullanılan klavye ve fare bağlantı çeşididir.

Fareler çalışma sistemine göre ikiye ayrılır:

• Standart Fareler: Altında bulunan top yardımı ile ekranda bulunan fare işaretçisini (mouse pointer) hareket ettiren klasik farelerdir.

• Optik Fareler: Bir zamanlar kullanıcıların en çok kullandıkları fare türü olan standart fareler günümüzde yerlerini optik farelere bırakmaktadırlar. Standart fareden farklı olarak altında top bulunmayan, bu optik farelerin çalışma prensibi daha değişiktir.

1999 yılında üretilen ilk optik fare, küçük bir kamera taşıyordu. Saniyede tam 1500 kare fotoğraf alarak hareketleri algılayabiliyordu. Günümüz teknolojisinde ise bu küçük kamera yerini kımızı ledlere (Light Emitting Diyote) bırakmıştır.

Gönderdiğimiz hareket komutları bu ledlerden yansıyan ışık ile CMOS (Complimantary Metal Oxide Semiconductor) ismi verilen sensöre ulaşarak hareketleri algılayabilmektedir. Algılanan hareketin yerine getirilmesi ve bilgisayara iletilmesi için yapılacak diğer işlem ise DSP analizidir. Açılımı “Digital Signal Processor (Sayısal sinyal İşlemcisi)” olan DSP teknolojisi, CMOS’tan gelen sinyalleri saniyede 18 milyon talimat ile örnekleyerek değerlendirir ve bilgisayara yerine getirilmesi gereken hareketi iletir. Bilgisayar, peşpeşe gelen görüntüleri işleyerek görüntüler arasındaki farklılık durumuna göre hareket miktarını algılar ve bunu sinyaller ile ekrana aktarır. Böylece fare işaretçisi (mouse pointer) ekran üzerinde hareket eder. Tabii optik farenin işleyiş sistemi ile ilgili tüm bu anlatılanlar saniyenin yüzde biri gibi bir zamanda ve oldukça düzgün bir şekilde gerçekleşir.

Kablosuz fareler üç türe ayrılır:

• Kızılötesi Fareler: Kızılötesi fareler, bilgisayar ile iletişiminde bir kızılötesi sistem kullanır. Sistem, bilgisayarın seri, PS/2 veya USB yuvasına takılır, fare ise sistemle kızılötesi ışınlar ile iletişim kurar. Eğer fare ile sistem arasına bir cisim girerse, fare hareketleri hissedilmeyecektir. Bu tür farelerden günümüzde artık satılmamaktadır.

• Radyo Dalgalı Fareler: Kızılötesi farelerden farklı olarak bu fareler iletişim için kızılötesi ışın yerine radyo sinyalleri kullanırlar. Kapsama alanları genelde onlarca metre civarındadır. Kablosuz fareler bilgisayara takılı olan alıcı aygıtla iletişim kurmak için kendi içlerinde 2 adet pil bulundururlar.

• Bluetooth Fareler: Bu fareler, kimi bilgisayarlar ile entegre gelen Bluetooth kablosuz teknolojisini kullanarak iletişim kurarlar. İlk iki türe göre en büyük avantajları, standart bir protokol kullandığı için her cihazla kullanılabilir olmalarıdır. Diz üstü bilgisayarlarda fare işlevi bilgisayar üzerine yerleştirilmiş ve elle döndürülen “TrackBall” ismi verilen küre tarafından yerine getirilmektedir. Parmağın baskı hareketiyle imleci yönlendiren “TouchPad” de kullanılan diğer bir türdür.