Linux İşletim Sistemi Paket ve Yazılım Yönetim Sistemleri

Paket Nedir?

Linux İşletim sisteminde bu kavramı çok duyarsınız. Paket Yazılımın kendisi yani derlenmiş hali ya da kaynak kodu diyebiliriz.

Linux Sistemlerde Bilinen Paket Türleri Nelerdir?

Linux türevi sistemlerde sık kullanılan paket türleri .rpm ve .deb paketleridir.

• .rpm : Red Hat tarafından linux için geliştirilmiş bu paket aynı zamanda birçok güçlü özelliklerinden dolayı birçok linux dağıtımına uyarlanmıştır.

• .deb : Debian tabanlı linux işletim sistemleri için oluşturulmuş bir paket türüdür.

Paket Yönetim Sistemi Nedir?

Paket kurulumu, yükseltilmesi, yapılandırılması, kaldırılması vb. işlemleri otomatik olarak yapabilmek için işletim sistemiyle kararlı bir şekilde çalışan yazılım araçları olarak tanımlayabiliriz.

Linux Sistemlerde Bilinen Paket Yönetim Sistemleri Nelerdir?

• APT, ( Advenced Package Tool ) : Debian tabanlı linux dağıtımlarında kullanılan paket yönetim sistemidir. Kullanıcıların sistem paket yönetiminin kolay ve daha iyi anlaşılır bir şekilde gerçekleştirmesini sağlar.

• YUM, ( Yellowdog Updater Modified ) : Red Hat türevi işletim sistemlerinde paket yönetimi için kullanılmaktadır. Yum paket yönetimi özellikleri arasında paket kurmak, paket kaldırmak, paket bilgisini görüntülemek, güncelleme, paket yükseltmek gibi özellikler bulunmaktadır.

• APTITUDE : Bu paket yöneticisi ( apt, yum vb.) diğerleri ile arasında çok fazla fark yoktur. Genelde ufak farklılıklar dışında hepsi aynı işlevi görmektedir.

• PKG : FreeBSD 10 işletim sistemiyle birlikte gelen yeni paket yönetimidir. Bu paket yönetim aracının özellikleri arasında, paket kurmak, kaldırmak, güncellemek, paketi kilitlemek gibi özellikler yer almaktadır.

Bir Paket Yönetim Sisteminde hangi özellikler olmalı?

• Paketlerin doğruluk ve bütünlüğü kontrol etmeli (checksum kontrolü)

• Paketlerin kaynağının kimlik doğrulamasını yapabilmek için sayısal imzaları destekleyebilmeli

• Dosya arşivleme ve arşivleri çözebilme desteği bulunmalı

• Yazılımların güncellenebilmesine olanak sağlayabilen bir yazılım deposu üzerinden yapıyor olmalı

• Kullanıcıların basit bir şekilde kullanımı için paketleri türlerine göre gruplamalı, kategorilerine ayırabilmeli

• Paketin, ihtiyacı olan tüm programlar ile birlikte kurulduğundan emin olmak için bağımlılık yönetimi yapmalı

Bu yazılım paketlerini Linux işletim sistemine kurmaya yarayan araçlara paket yönetici denir. Paket yöneticiler ile temel olarak aşağıdaki işlemler yapılır.

• Paket yükleme/kaldırma işlemleri

• İşletim sisteminde yüklü paketlerin güncelleme işlemleri

• İşletim sisteminde yüklü olan/olmayan paketleri listeleme

• Programların çalışması için gerekli olan diğer programların yönetimi

Özetle açıklayacak olursak, işletim sisteminizdeki programların yönetimini, kurulumu ve kaldırılmasını kolaylaştırıyor.

Linux dağıtımları genellikle rpm ve deb paket yapısını kullanmaktadırlar. Sistem entegrasyonu, yaklaşım ve ihtiyaç farklılıkları nediyle birbirinden farklı paket yönetim sistemi bulunmaktadır. Birbirinden farklı en yaygın kullanımda olan Linux dağıtımlarındaki paket yöneticilerini, grafik ve komut satırı arayüzlerini aşağıda bulabilirsiniz.

Ubuntu Linux

Debian tabanlı bir dağıtımdır. Bu nedenle dpkg isimli paket yönetici sistemi kullanılmaktadır. Ubuntu dağıtımı grafiksel açıdan güzel bir paket yönetici ve komut arayüzü ile geliyor.

Komut arayüzü ile kullanımda aptitude ve apt-get isimli iki farklı uygulamayı kullanabilirsiniz.

• Paketi internetten yüklemek için: apt-get install <paket ismi>

• Paketi yerel kaynaktan yüklemek için: dpkg -i <paket adresi ve ismi>

• Paketi kaldırmak için: apt-get remove <paket ismi>

• Sistemin paket listesini güncellemek için: apt-get update

• Sistemi güncellemek için: apt-get upgrade

Linux Mint

Linux Mint, Ubuntu tabanlı bir dağıtım olduğu için dpkg paket yönetim sistemini kullanıyor ve kendi yazılım yöneticisi yanında grafik arayüzlü Synaptic paket yöneticisinide kullanıyor. Komut satırı Ubuntu ile aynıdır.

Yerel kaynaktan paket yüklemek için gdebi isimli araç kurulu bir şekildedir.

Kubuntu

Ubuntu tabanlı dağıtımlardan bir başkasıdır. Grafiksel arayüz dışından herşey aynıdır. Ubuntuya nazaran basit ve hızlı olduğunu söyleyebiliriz.

Lubuntu
Bir başka Ubuntu tabanlı dağıtım daha. Grafiksel uygulaması dışında tümüyle aynı, hızlı olması ile diğerlerine göre fark yaratıyor. Sistemde Synaptic ve gdebi de kurulu halde bulunuyor.

Xubuntu

Ubuntu tabanlı dağıtımda grafiksel uygulama da dahil her şey Ubuntu ile tamamen aynı.

Debian

Debian dağıtımı kendisine ait olan dpkg paket yönetici sistemi ile deb paket yapısını kullanıyor. Grafik arayüz uygulaması olarak Synaptic paket yöneticisini ve kurulu gelen gdebi kullanıyor. Komut arayüzü Ubuntu ile aynıdır.

OpenSUSE

Red Hat tarafından geliştirillen rpm paket yapısını kullanmasına karşın kendi şirketi Novell’e ait olan ZYpp adlı paket yönetimini kullanıyor.YaST Kontrol Merkezi isminde oldukça iyi bir yazılım yöneticisi var.

Bir çok dağıtımın desteklediği packagekit’e ait metin arabirimli uygulama kurulu halde geliyor.

• Paket yüklemek için: pkcon install <paket ismi>

• Paketi kaldırmak için: pkcon remove <paket ismi>

• Sistemin paket listesini güncellemek için: pkcon get-updates

• Sistemi güncellemek için: pkcon update

Komut arayüzü ile kullanım için kendine ait olan zypper aracı kullanılıyor.

• Paket yüklemek için: zypper install <paket ismi>

• Paketi kaldımak için: zypper remove <paket ismi>

• Sistemin paket listesini güncellemek için: zypper refresh

• Sistemi güncellemek için: zypper update

Fedora

Rpm paket yapısını kullanan bir başka dağıtım olan Fedora paket yönetim sistemi yum kullanıyor. Grafik arabirimi olarak Yazılım Merkezi adında bir araç bulunmaktadır.

Komut arayüzünde eskiden yum kullanılmasına rağmen artık dnf isimli aracı kullanılıyor. Temel olarak komutlar aynı:

• Paket yüklemek için: dnf install <paket ismi>

• Paketi kaldırmak için: dnf remove <paket ismi>

• Sistemin paket listesini güncellemek için: dnf check-update

• Sistemi güncellemek için: dnf upgrade

Mageia

Mandriva’dan çatallanmış olan dağıtım da rpm paket yapısını kullanıyor. Paket yönetim sistemi urpmi. Grafiksel olarak Yazılım Yöneticisi isminde güzel bir araca sahip.

Komut arayüzü ile urpmi aracı kullanılıyor:

• Paket yüklemek için: urpmi <paket ismi>

• Paketi kaldırmak için: urpme <paket ismi>

• Sistemin paket listesini güncellemek için: urpmi.update -a

• Sistemi güncellemek için: urpmi –auto-select

CentOS

Yum aracını kullanıyor. Genelde Sunucu amaçlı kullanıldığı için CentOS’un kendine ait bir grafiksel uygulaması bulunmuyor.

• Paket yüklemek için: yum install <paket ismi>

• Paketi kaldırmak için: yum remove <paket ismi>

• Sistemin paket listesini güncellemek için: yum check-update

• Sistemi güncellemek için: yum upgrade

Manjaro

Arch Linux tabanlı dağıtım Pamac isimli listeleme yapabilen grafiksel uygulaması bulunuyor.

Komut arabiriminde ise Arch Linux’a ait pacman aracını kullanıyor. Paketler tar olarak paketlenmiş halde.

Arch

Dağıtımın kurulumu özelleştirilebilir olduğu için birkaç grafik arabirimli paket yöneticiden birini kurabilirsiniz. Pamac iyi bir seçim olacaktır.

Komut arabiriminde pacman isimli kendine özel paket yönetim sistemi kullanılıyor.

• Paket yüklemek için: pacman -S <paket ismi>

• Paketi kaldırmak için: pacman -R <paket ismi>

• Sistemin paket listesini güncellemek için: pacman -Sy

• Sistemi güncellemek için: pacman -Syu

PCLinuxOS

Red Hat’e ait rpm paket yapısını Debian’a ait apt aracı ile kullanabilmek için ikisinin birleşimi apt-rpm isimli paket yönetim sistemini kullanan dağıtım, grafiksel olarak Synaptic uygulamasını kullanıyor.

Komut arabirimi Debian’a ait apt:

• Paketi internetten yüklemek için: apt-get install <paket ismi>

• Paketi kaldırmak için: apt-get remove <paket ismi>

• Sistemin paket listesini güncellemek için: apt-get update

• Sistemi güncellemek için: apt-get upgrade